ဒီတစ္ေခါက္အတြက္ကေတာ့ စာလုံးပုံစံစီစဥ္ေရးသားနည္း ေဆာင္းပါးတြဲရဲ႕ ၄ပုဒ္ ေျမာက္ေဆာင္းပါးျဖစ္တဲ့ လက္ေရးဆက္ စာလုံးပုံစံမ်ား ႏွင့္ အလွဆင္ စာလုံးပုံစံမ်ား အေျကာင္းကုိ ေရးသားေပးသြားမွာပါ။ ျပီးခဲ့တဲ့အပတ္က ေဆာင္းပါးေတြကဖတ္ရႈခ်င္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေအာက္ပါ Link ေတြမွာ ၀င္ေရာက္ဖတ္ရႈႏုိင္ပါတယ္။

၁) စာလုံးပုံစံ စီစဥ္ေရးသားနည္း (Typography) – စာလုံးဖြဲ႕စည္းပုံ
၂) စာလုံးပုံစံ စီစဥ္ေရးသားနည္း (Typography) – အနားသတ္စာလုံးမ်ားအေျကာငး္ 
၃) စာလုံးပုံစံ စီစဥ္ေရးသားနည္း (Typography) – အနားသတ္မပါေသာစာလုံးမ်ားအေျကာင္း

လက္ေရးဆက္ စာလုံးပုံစံမ်ား (Script Type)

ဒီစာလုံးပုံစံကေတာ့ လက္ေရးဆက္လုိ႕ေျပာတဲ့အတုိင္း သူရဲ႕ပုံစံက လက္နဲ႕ ေရးတဲ့စာလုံးပုံစံေတြကုိ အေျခခံပါတယ္။ သူ႕တုိ႕ေတြကုိေတာ့ ေခါင္းစီးပုိင္းေတြမွာဘဲ အသုံးမ်ားျပီး စာပုိဒ္ေတြမွာေတာ့ သူ႕တုိ႕ရဲ႕ ရႈပ္ေထြးတဲ့တည္ေဆာက္ပုံေျကာင့္ မသုံးျကပါဘူး။ ဒီစာလုံးပုံစံေတြကုိေတာ့ လက္ေရးမူနဲ႕ ကြန္ပ်ဴတာပုံႏုိပ္လုပ္ငန္းေတြ ထြန္းကားလာတဲ့ ၂၀ရာစုေႏွာင္းပုိင္းေလာက္မွာမွအသုံးမ်ားျကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႕လဲဆုိရင္ေတာ့ သတၱဳစာလုံးေတြကုိ အသုံးျပဳျပီး ထုတ္ေ၀တဲ့ ပုံႏုိပ္လုပ္ငန္းေတြမွာဆုိရင္ ဒီစာလုံပုံစံကုိ အသုံးျပဳဖုိ႕ဆုိတာ အလြန္ခက္ခဲတဲ့အတြက္ေျကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေျကာင့္ အဲ့ေခတ္ကာလေတြမတုိင္ခင္ထဲက ဒီလုိစာလုံးေရးဟန္ေတြရွိခဲ့ေပမဲ့လည္း သတၱဳစာလုံးအသုံးျပဳ ပုံႏုိပ္စက္ေတြကုိ သုံးတဲ့ ၁၉ ရာစု ကာလေတြမွာေတာ့ ဒီလုိစာလုံးမ်ိဴးကုိသုံးမယ္ဆုိ ဆုိင္းဘုတ္ျပဳလုပ္သူေတြ နဲ႕ စာလုံးထြင္းသူေတြဆီမွာ စိတ္ျကုိက္အပ္ႏွံျပီး အသုံးျပဳျကပါတယ္။ ဒီလုိနညး္ပညာအရေကာ အျမင္ပုိင္းဆုိင္ရာအရပါ အတားအဆီးေတြရွိတာေျကာင့္ ဒီစာလုံးပုံစံေတြကုိ ေခါင္းစီးပုိင္းေတြမွာသာ အသုံးမ်ားတာကုိ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။

လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံေတြကုိေတာ့ အဓိကအားျဖင့္ (၄) မ်ိဴး ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြကေတာ့

၁)သမရုိးက်လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ (Formal Script)
၂)လက္ေရးလွဟန္လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ (Calligraphy Script)
၃)စာလုံးမဲ လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ (Blackletter & Lombardic Script)
၄)ေပါ့ပါးေသာလက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ (Casual Script) ဆုိျပီးျဖစ္ပါတယ္။

၁)သမရုိးက်လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ (Formal Script)

ဒီစာလုံးပုံစံမွာေတာ့ ၁၇ ရာစုနဲ႕ ၁၈ ရာစုက လက္ေရးဟန္ေတြကုိ အမ်ားျကီး မွီျငမ္းထားပါတယ္။ ဒီစာလုံးပုံစံေတြကုိ အေစာပုိင္းကာလေတြမွာေတာ့ ငွက္ေတာင္ (သုိ႕) ေဘာပင္နစ္(စ္) ေတြနဲ႕ေရးသားျကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသမရုိးက်လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံမွာ စာလုံးေတြက တစ္ခုနဲ႕တစ္ခု ဆက္ေနတာကုိ ေတြ႕ႏုိင္မွာပါ။ ဒီစာလုံးပုံစံေတြကုိေတာ့ အမ်ားအားျဖင့္ ဖိတ္စာေတြနဲ႕ ဂုဏ္ျပဳလႊာေတြမွာ သိမ္ေမြ႕ျပီး ေျကာ့ရွင္းေသာ လက္ေရးဟန္ေျကာင့္ အသုံးျပဳျကတာကုိ ေတြ႕ ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီစာလုံးပုံစံေတြမွာေတာ့ ဟန္ပန္ကုိသာ အေျခခံျပီး အထူးျပဳသုံးစြဲတဲ့ ေနရာေတြသိပ္မရွိတဲ့အတြက္ ထင္ရွားတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားရယ္လုိ႕သိပ္မရွိဘဲ ႏွစ္သက္ရာကုိသာ သုံးစြဲျကတာကုိေတြ႕ ႏုိင္ပါတယ္။ အဲ့ဒီထဲက စာလုံးအမ်ိဴးအစားအခ်ိဳ႕ကေတာ့ Snell Roundhand, Bickham Script, Elegy, Young Baroque, Spencerian Script တုိ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလက္ေရးဆက္စာလုံးေတြကုိ အမ်ိဴးအစားေတြ ခြဲျခားတဲ့ေနရာမွာ သတိမူရမွာကေတာ့ သူတုိ႕ကုိ ေရးဆြဲအသုံးျပဳတဲ့ ပစၥည္းေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအမ်ိဴးအစားမွာေတာ့ စာလုံးေတြတစ္ခုနဲ႕တစ္ခုဆက္ေနတာရယ္ ေဘာပင္နစ္(စ္)(သုိ႕) ငွက္ေတာင္ေတြကုိ အသုံးျပဳေရးဆြဲတာကုိ အေျခခံထားတာကုိ သတိျပဳရပါမယ္။ ထင္ရွားတဲ့ အမွတ္တံဆိပ္အသုံးျပဳမႈအေနနဲ႕ကေတာ့ Coca-Cola ဘဲျဖစ္ပါတယ္။

၂)လက္ေရးလွဟန္လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ (Calligraphy Script)

ဒီစာလုံးပုံစံကေတာ့ Calligraphy လုိ႕ေခၚတဲ့ လက္ေရးလွေရးဟန္ေတြရဲ႕ လႊမ္းမုိးမႈေတြပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေျကာင့္လည္း လက္ေရးလွေရးတဲ့ ေနရာမွာအသုံးျပဳတဲ့ ေဘာပင္နစ္(စ္) အေစာင္းနဲ႕ ေရးဟန္ေတြပါ၀င္ေနတာကုိေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီစာလုံးပုံစံမွာေတာ့ ေရးဟန္ကုိဘဲဦးစားေပးထားတာျဖစ္ျပီး စာလုံးတစ္ခုခ်င္းစီဆက္တဲ့ စာလုံးပုံစံအမ်ိဴးအစား ေတြရွိသလုိ မဆက္တဲ့ဟာေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ လက္ေရးလွလုိ႕ေျပာတဲ့အတုိင္း အလွဆင္တဲ့ဘက္ကုိ ပုိမုိေရာက္တဲ့ ေရးဟန္မ်ိဴးေတြကုိလည္းေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ အမွတ္တံဆိပ္အေနနဲ႕ အသုံးျပဳမႈေတြရွိေပမဲ့လည္း ျကီးမားတဲ့လုပ္ငန္းေတြမွာေတာ့ သုံးစြဲမႈနည္းျပီး အႏုပညာဆန္တဲ့ ဒီဇုိင္းစတူဒီယုိေတြ၊ ဓါတ္ပုံစတူဒီယုိေတြ၊ လက္မႈလုပ္ငန္းအမွတ္တံဆိပ္ေတြမွာေတာ့ သုံးစြဲတာေတြကုိေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါအျပင္ ကဗ်ာေတြနဲ႕ ထင္ရွားတဲ့သူေတြရဲ႕ေျပာစကားေတြကုိ ဒီစာလုံးပုံစံနဲ႕ေရးသားျပီး ဒီဇုိင္းေရးဆြဲတာေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဒီစာလုံးပုံစံထဲက အခ်ိဳ႕စာလုံးအမ်ိဴးအစားေတြကေတာ့ Belltrap, Blaze, Mistral တုိ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။

လက္ျဖင့္ လက္ေရးလွေရးရာတြင္ အသုံးျပဳေသာ ပစၥည္းအခ်ိဳ႕

လက္ေရးလွ စာလုံးပုံစံနမူနာတစ္ခု

၃)စာလုံးမဲ လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ (Blackletter & Lombardic Script)

ဒီစာလုံးပုံစံကေတာ့ ၁၁၅၀ခုႏွစ္ေတြကေန ၁၇ရာစု အပုိင္းထိ တြင္က်ယ္စြာ အသုံးျပဳခဲ့ျပီး ယခုထိလည္း အသုံးျပဳမႈမ်ား ရွိေနေသးပါသည္။ သူ႕ကုိေတာ့ Gothic Script, Gothic Minuscule, Textura စသည္ျဖင့္ ေခၚျကျပီး Old English ဆုိျပီးလည္း ေခၚေ၀ၚျကပါတယ္။ ေရႊ႕လ်ားႏုိင္တဲ့ သတၱဳစာလုံးသုံး ပုံႏုိပ္စက္ေတြကုိ တြင္က်ယ္စြာအသုံးျပဳႏုိင္ေအာင္ တီထြင္ခဲ့တဲ့ Gutenberg ရဲ႕ 42-line Bible မွာအသုံးျပဳခဲ့တဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားကလည္း ဒီစာလုံးအမ်ိဴးအစားဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္းေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ သူရဲ႕ ထူထဲတဲ့ စာလုံးတည္ေဆာက္ပုံေျကာင့္ စာပုိဒ္ေတြထက္စာရင္ ေခါင္းစီးေတြ၊ ပုိစတာေတြနဲ႕ အမွတ္တံဆိပ္ေတြမွာ အသုံးျပဳမႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာလုံးေတြကုိေတာ့ ေဘာပင္နစ္(စ္)အေစာင္းနဲ႕ ေရးေပမဲ့လည္း သူ႕ရဲ႕စုတ္ခ်က္ေတြက လက္ေရးလွဟန္လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ(Calligraphy Script)လုိ သာမန္စာလုံးေရးသားပုံမ်ိဴးမဟုတ္ဘဲ မ်ားေသာအားျဖင့္ ၄၅° (သုိ႕) ၉၀° ရွိတဲ့မ်ဥ္းေတြကုိသာ အသုံးျပဳေရးသားတာကုိေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေျကာင့္လည္း စာလုံးေတြဟာ ပုိမုိမဲနက္လာတာကုိလည္းေတြ႕ ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီစာလုံပုံစံေတြထဲက စာလုံးအမ်ိဴးအစားအခ်ိဳ႕ကေတာ့ Goudy Text, Agincourt, Cresci Rotunda တုိ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ အမွတ္တံဆိပ္အသုံးျပဳမႈေတြကေတာ့ The New York Times, Los Angeles Times, Irish Examiner, The Sydney Morning Herald စတဲ့သတင္းစာေတြနဲ႕ Corona Beer, Disneyland တုိ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။

၄)ေပါ့ပါးေသာလက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ (Casual Script)

ဒီစာလုံးပုံစံကေတာ့ သမရုိးက်လက္ေရးဆက္စာလုံးပုံစံ(Formal Script) နဲ႕ယွဥ္ရင္ ပုိျပီးေပါ့ပါးတဲ့ အသြင္မ်ိဴးရွိျပီး ခပ္ျမန္ျမန္ေလးေရးလုိက္တဲ့ပုံစံမ်ိဴးျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလမွာသူ႕ကုိ Brush Script(စုတ္တံ လက္ေရးဆက္ပုံစံ)ဆုိျပီးလည္းေခၚျကပါတယ္။ဘာေျကာင့္လဲဆုိရင္ ဒီစာလုံးပုံစံအမ်ားစုဟာ ေဘာပင္နစ္ထက္စာရင္ စုတ္တံကုိ အသုံးျပဳေရးဆြဲတဲ့ဟန္ေတြျဖစ္ျပီး မ်ားေသာအားျဖင့္ စာလုံးေတြဟာ တစ္လုံးနဲ႕တစ္လုံးဆက္ျကပါတယ္။ ၂၀ရာစုအေစာပုိင္းမွာ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့တာျဖစ္ျပီး ၁၉ ၅၀ျပည္႕ႏွစ္ေတြမွာ ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ Photocomposition လုိ႕ေခၚတဲ့ ပုံႏုိပ္နည္းပညာေျကာင့္ အသုံးျပဳမႈပုိမုိတြင္က်ယ္လာပါတယ္။ ၁၉၇၀ျပည္႕ႏွစ္ေတြမွာေတာ့ ဥေရာပ နဲ႕ ေျမာက္အမရိကမွာ ရွိတဲ့ေျကျငာလုပ္ငန္းေတြမွာ တြင္က်ယ္စြာအသုံးျပဳလာျကတာကုိေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီစာလုံးပုံစံေတြထဲက စာလုံးအမ်ိဴးအစားအခ်ိဳ႕ကေတာ့ Brush Script, Freestyle Script, Limehouse Script တုိ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ အမွတ္အသားေတြကေတာ့ Virgin Airline, Saul Bass ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ Kleenex, Barbie, Ford, Disney တုိ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။

အလွဆင္စာလုံးပုံစံမ်ား(Decorative Type)

ဒီစာလုံးအမ်ိဴးအစားကေတာ့ ေရးသားခဲ့သမ ွ်စာလုံးပုံစံေတြထဲက အက်ယ္ျပန္႕ဆုံးျဖစ္သလုိ မတူညီမႈ အမ်ားဆုံးျဖစ္တဲ့ စာလုံးပုံစံျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာလုံးေတြကုိေတာ့ စာပုိဒ္ေတြထက္ ဆုိင္းဘုတ္ေတြ၊ ေခါင္းစီးေတြနဲ႕ အျခား စာလုံးပုံစံကုိ အထူး အသုံးျပဳျပီး ခံစားမႈကုိ ေဖာ္ျပတဲ့ေနရာေတြမွာ အသုံးျပဳျကပါတယ္။ ပုံမွန္အားျဖင့္ေတာ့ ဒီစာလုံပုံစံမွာ ယဥ္ေက်းမႈတစ္ခုခုကုိ ကုိယ္စားျပဳတဲ့ပုံစံမ်ိဴး (ဥပမာ – Tattoo သုိ႕ Graffiti)ေတြ၊ အခ်ိန္ကာလကုိ ကုိယ္စားျပဳတဲ့ ပုံစံမ်ိဴးေတြ၊ သုိ႕မဟုတ္ စိတ္အေျခအေနကုိ ပုံေဖာ္တဲ့ ပုံစံမ်ိဴးေတြ စသည္ ျဖင့္အမ်ိဴးမ်ိဴးရွိျကပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ အလွဆင္စာလုံးေတြကေတာ့ သူေဖာ္ျပခ်င္တဲ့ အေျခအေနမ်ိဴးေပၚလြင္ေအာင္ ထူးျခားတဲ့တည္ေဆာက္မႈပုံစံေတြရွိျကပါတယ္။

ဒီအေျကာင္းရာေတြကေတာ့ စာလုံးပုံစံမ်ား အမ်ိဴးအစားခြဲျခင္းနဲ႕ ဆုိင္တဲ့ အေျကာင္းအရာေတြဘဲ ျဖစ္ျပီး ေနာက္အပုိင္းမွာေတာ့ စာလုံးမ်ားကုိ အသုံးျပဳျခင္းဆုိင္ရာ အေျကာင္းအရာမ်ား ကုိ မ ွ်ေ၀ေပးသြားပါမယ္ခင္ဗ်ာ။ အခုေဆာင္းပါးနဲ႕ ပတ္သတ္ျပီး မရွင္းတာေတြ၊ သိလုိတာေတြရွိရင္လည္း ေအာက္မွာရွိတဲ့ Comment ေတြထဲမွာ ၀င္ေရာက္ ေဆြးေႏြးႏုိင္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။