ဒီေဆာင္းပါးကေတာ့ စာလုံးပုံစံ စီစဥ္ေရးသားနည္း (Typography) ရဲ႕ ဒုတိယေျမာက္ေဆာင္းပါးျဖစ္ျပီးေတာ့ ဒီေဆာင္းပါးမွာပါတဲ့အခ်က္အလက္ေတြကုိ လြယ္လြယ္ကူကူ နားလည္ႏဳိင္ဖုိ႕ ဆုိရင္ေတာ့ ပထမ ပုိ္င္းကုိ အရင္ ဖတ္ရႈဖုိ႕လုိပါလိမ့္မယ္ခင္ဗ်။ ပထမပုိင္းကုိေတာ့ ဒီေနရာမွာ သြားေရာက္ဖတ္ႏုိင္ပါတယ္ခင္ဗ်။

စာလုံးေတြအေျကာင္းေျပာမယ္ဆုိရင္ ကၽႊန္ေတာ္သတိရမိတာကေတာ့ ကၽႊန္ေတာ္ ဒီဇုိင္းကုိ စလုပ္ခဲ့တဲ့ ၂၀၀၇၊ ၂၀၀၈ ေလာက္ကဆုိ ကၽႊန္ေတာ္တုိ႕ ကြန္ပ်ဴတာအတြက္ စာလုံးပံုစံလုိခ်င္တယ္ဆုိရင္ ျမိဳ႕ထဲက National မွာသြားျပီးရွာရတာပါ။ အင္တာနက္ဆုိတာလည္း 256kb/s ကုိ တစ္ဆုိင္လုံး၀ုိင္းသုံးျကတဲ့ေခတ္ေပါ့။ အဲလုိ၀ယ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ကၽႊန္ေတာ္သိခ်င္တာတစ္ခုက ေခြတစ္ေခြမွာ စာလုံးပုံစံ တစ္ေထာင္ေက်ာ္ပါေတာ့ ဒီေလာက္မ်ားတဲ့ဟာေတြကုိ ဘယ္လုိမ်ိဴးေတြမ်ားသုံးျကပါလိမ့္ေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ပုိင္းေတာ့ ဒီဇုိင္းနဲ႕ ဆုိင္တဲ့ စာအုပ္ေလးေတြ ဖတ္ရာကေနတစ္ျဖည္းျဖည္းနဲ႕  အဲ့အေျဖကုိ ရလုိက္ပါတယ္။ ဒါေျကာင့္ စာလုံးဒီဇုိင္းေတြ အမ်ိဴးအစားေတြနဲ႕ ပတ္သတ္ျပီး မရွင္္းတဲ့သူေတြရွိရင္ေတာ့ ဒီေဆာင္းပါးေလးက အေထာက္အကူေပးႏုိင္မယ္လုိ႕ ေမ ွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။

လူသားေတြဟာ ေက်ာက္ေခတ္ထဲက လႈိင္ဂူေတြထဲမွာ ပုံရိပ္ေတြေရးဆြဲရင္းက တစ္ဆင့္ တစ္ဦးနဲ႕ တစ္ဦး ဆက္သြယ္ေရးကုိ လုပ္လာရာကေန ၁၅ ရာစုေရာက္လာတဲ့ အခါမွာေတာ့ ကၽႊန္ေတာ္တုိ႕ ဒီေန႕ ေခတ္မွာသုံးတဲ့ စာလုံးပုံစံေတြကုိ စတင္အသုံးျပဳလာျကပါတယ္။ ဒီေန႕ေခတ္သုံးေနတဲ့ စာလုံးေတြမတုိင္ခင္မွာ ပထမဆုံးအေနနဲ႕  ဂူတြင္း ပုံရိပ္စာ၊ ျပီးေတာ့ ခရစ္ေတာ္မေပၚခင္ ႏွစ္ ၃၂၀၀ ေလာက္က ေျမထဲပင္လယ္ထဲက ဖုိနီစီရမ္ (Phoenician) လူမ်ိဴးေတြရဲ႕  အကၡရာ(ခုေတာ့ ဆီးရီးယားရွိတဲ့ေနရာ)  ၊ ျပီးေတာ့ ဂရိအကၡရာ၊ ျပီးေတာ့ လက္တင္အကၡရာ နဲ႕ ေနာက္ဆုံးမွာေတာ့ ကၽႊန္ေတာ္တုိ႕ သုံးေနတဲံ အကၡရာ စသည္ျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

 

 

ဒီေန႕ေခတ္မွာသုံးေနတဲ့  စာလုံးေတြကုိ အဓိကအားျဖင့္ ( ၄ ) မ်ိဴးခြဲျခားထားပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြကေတာ့

၁) Serif Type ( အနားသတ္ပါတဲ့ စာလုံး)
၂) Sans Serif Type ( အနားသတ္မပါတဲ့စာလုံး)
၃) Script Type ( လက္ေရးဆက္ စာလုံး)
၄) Decorative ( အလွဆင္ အမ်ိဴးအစား) ရယ္ဆုိျပီး ( ၄ ) မ်ိဴး ခြဲျခားထားပါတယ္။

စာလုံးပုံစံေတြနဲ႕ ပတ္သတ္ျပီး အေသးစိတ္ခြဲျခားတဲ့ အဆင့္မွာေတာ့ မတူညီတဲ့ စံသတ္မွတ္ခ်က္အခ်ိဳ႕ ရွိေပမဲ့လည္း ဒီခြဲျခားမႈကုိေတာ့ အမ်ားစုက လက္ခံျပီး လြယ္ကူစြာနဲ႕ လည္း မွတ္မိလြယ္တဲ့ခြဲျခားမႈပုံစံျဖစ္ပါတယ္။

Serif Type ( အနားသတ္ပါတဲ့ စာလုံး)

အနားသတ္ပါတဲ့ စာလုံးေတြကေတာ့ ဒီအမ်ိဴးအစား ၄ မ်ိဴးမွာ အေစာဆုံးဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအမ်ိဴးအစားကုိေတာ့ ေရာမေခတ္က ေက်ာက္စာေတြမွာ ထြင္းျပီးအသုံးျပဳခဲ့ရာကေနစတင္ခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕စတင္ပုံကုိ ၂ မ်ိဴးကြဲျပားျပီး သတ္မွတ္ျကပါတယ္။ပထမတစ္ခုကေတာ့ ၁၉၆၈ မွာ ဖာသာ အက္၀က္ကက္တစ္ခ်္ ( Father Edward Catich) ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့တဲ့  အနားသတ္စာလုံးမ်ားရဲ႕ ဇစ္ျမစ္ ( Origin Of Serif ) စာအုပ္အရဆုိရင္ အဲ့ေခတ္က ေက်ာက္စာေတြကုိ မထြင္းခင္မွာ စုတ္တံနဲ႕ အရာအရင္ေပးပါတယ္။ အဲအရာေတြကုိ ေဆာက္နဲ႕လုိက္ထြင္းရာကေန ဖြာေနတဲ့ စုတ္ခ်က္ေတြေျကာင့္ စာလုံးေတြမွာအနားသတ္မ်ဥ္းေတြ ျဖစ္လာတယ္ဆုိျပီးဆုိထားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း လူတုိင္းကေတာ့ အျပည္႕အ၀ လက္မခံျကပါဘူး။ ေနာက္တစ္နည္းကေတာ့ စာလုံးမ်ဥ္းေတြရဲ႕ ေအာက္မွာ ေသသပ္ေအာင္အနားသတ္မ်ဥ္းေတြကုိ လုိက္ထည္႕ရာကေနျဖစ္လာတယ္ဆုိျပီးပါ။ ဒီေန႕ေခတ္နဲ႕ အနားသတ္စာလုံးပုံစံ ေတြနဲ႕ အနီးစပ္ဆုံးပုံစံ အသုံးျပဳခဲ့တဲ့ေနရာတစ္ခုကေတာ့ အရင္ရုိမန္အင္ပါယာ ( ခု အီတလီ၊ ေရာမျမိဳ႕ ) မွာရွိတဲ့ ထရာဂ်န္ ေက်ာက္တုိင္ (Trajan Column) မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေရာမျမိဳ႕ အနံ႕ အျပားက ေက်ာက္စာေတြမွာလည္းေတြ႕ ႏုိင္ပါတယ္။ အဲ့စာလုံးေတြကုိေတာ့ ေလးေထာင့္၊ အ၀ုိင္း၊ ျတိဂံ စတဲ့ ပုံသ႑ာန္ေတြေပၚမူတည္ျပီး ေရးထြင္းခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ဗဟုသုတတစ္ခုအေနနဲ႕ ေျပာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ အဲ့အခ်ိန္ကသုံးတဲ့ အဂၤလိပ္စာ စာလုံးအေရအတြက္က ၂၄ လုံးပါ။ မပါတဲ့စာလုံး ႏွစ္လုံးကေတာ့ J နဲ႕ U ျဖစ္ျပီး သူ႕တုိ႕ မေပၚခင္ကေတာ့ သူတို႕ေနရာမွာ I နဲ႕ V ကုိအသုံးျပဳခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ကၽႊန္ေတာ္တုိ႕ခုသုံးေနတဲ့ စာလုံးအေသးဆုိတာေတြလည္း မေပၚေသးပါဘူး။ သူတုိ႕ေတြကုိေတာ့ ေရာမအင္ပါယာျပိဳကြဲျပီး ေတာ့ ကာရုိလင္ဂ်ီယမ္း မင္းဆက္(Carolingian Dynasty) ကဥေရာပကုိ ျပန္လည္ စုစည္းတဲ့ ေအဒီ ၇၈၀ ေလာက္မွာမွ ကုိဘီအက္ေဘးျမိဳ႕ (Corbie Abbey)  (ခု ပဲရစ္ျမိဳ႕ကေန ၁၅၀ ကီလုိအကြာေလာက္) မွာရွိတဲ့ ဘုန္းေတာ္ျကီးေတြက စစ္ျပီးေခတ္ ဗရမ္းဗတာျဖစ္ေနတဲ့ စာလုံးအသုံးျပဳပုံေတြကုိ စနစ္တက်ျဖစ္ဖုိ႕ရယ္၊ ျမန္ျမန္ေရးႏုိင္ဖုိ႕ရယ္နဲ႕. စာရြက္ေခၽႊတာဖုိ႕ ရယ္ေတြအတြက္ စတင္အသုံးျပဳခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့လုိစာလုံးအေသးေတြကုိေတာ့  ကာရုိလင္ဂ်ီယမ္း စာလုံးအေသး(Carolingian minuscule) ဆုိျပီးေခၚပါတယ္။  ဒါကေတာ့ အနားသတ္ပါတဲ့ စာလုံးေတြ နဲ႕ ပတ္သတ္တဲ့ အေျကာင္းအရာ အက်ဥ္းခ်ံဴ႕ နဲ႕ စာလုံးေတြနဲ႕ပတ္သတ္တဲ့ ဗဟုသုတ အခ်ိဳ႕ျဖစ္ပါတယ္။

အနားသတ္ပါတဲ့စာလုံးေတြကုိ အမ်ိဴးအစားအားျဖင့္ အေျခခံအားျဖင့္ ( ၄ ) မ်ိဴး ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြကေတာ့ –

၁) Old Style ( ေရွးေဟာင္းပုံစံ အနားသတ္စာလုံး)
၂) Trasitional ( ေခတ္ေျပာင္း အနားသတ္စာလုံး)
၃) Neoclassical & Didone ( ေခတ္မွီ အနားသတ္စာလုံး)
၄) Slab ( အနားသတ္အျပား စာလုံး)

ဒီလုိစာလုံးေတြကုိ အမ်ိဴးအစားခြဲျခားရာမွာ အခ်ိန္ကာလအားျဖင့္ ခြဲျခားတာရွိသလုိ ဟန္ပန္အရခြဲျခားတဲ့ Vox-ATypI လုိခြဲျခားမႈ စံစနစ္ေတြရွိေပမဲ့လည္း ခုေဆာင္းပါးမွာေရးသလုိ အခ်ိန္ကာလကုိ အေျချပဳျပီး ခြဲျခားတဲ့ပုံစံက စတင္ေလ့လာသူေတြအတြက္ ပုိမုိမွတ္မိလြယ္သလုိ အကၡရာေတြတစ္ခုခ်င္ရဲ႕ ဟန္ပန္ေျပာင္းလဲပုံကုိပါေလ့လာႏုိင္တဲ့ အတြက္ အမ်ားစုကပုိမုိ လက္ခံျကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ဘယ္လုိဘဲခြဲခြဲ ဆုိလုိရင္းေတြကေတာ့ တူတူဘဲျဖစ္ပါတယ္။

၁) Old Style Serif ( ေရွးေဟာင္းပုံစံ အနားသတ္စာလုံး)

ေရွးေဟာင္းစာလုံးပုံစံေတြကုိ ေတာ့ ပထမဆုံး  ေရႊ႕လ်ားႏုိင္တဲ့ ပုံႏုိပ္စာလုံးႏုိပ္စက္ကုိ ဂူတင္ဘတ္စ္ စတင္တီထြင္ခဲ့တဲံအခ်ိန္နဲ႕ သိပ္မကြာတဲ့ ၁၄၆၅ ခုႏွစ္ေလာက္မွာ စျပီး တီထြင္ခဲ့တာပါ။ ပထမဆုံး ပုံႏုိပ္ေတြမွာ စသုံးခဲ့တဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားကေတာ့ အနားသတ္စာလုံးမဟုတ္ဘဲ လက္ေရးဆက္စာလုံးေရးဟန္ျဖစ္တဲ့ ေရွးေဟာင္းအဂၤလိပ္စာလုံးမဲမ်ား(Blackletter) စာလုံးပုံစံဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း စာပုိဒ္ေတြမွာဆုိရင္ဖတ္ရတာ အဆင္သိပ္မေျပတာနဲ႕ မွင္ကုန္မ်ားတာေတြေျကာင့္ ေနာက္ပုိင္းမွာ ေရွးေဟာင္းပုံစံ အနားသတ္စာလုံး (Old Style) အမ်ိဴးအစားကုိ ေျပာင္းလဲအသုံးျပဳလာျကပါတယ္။ ၁၅ရာစု အလယ္ေလာက္ကစေပၚခဲ့တာျဖစ္ေပမဲ့လည္း ၁၉ ရာစုအစပုိင္းေလာက္မွာ အသုံးျပဳမႈ ပုိမုိမ်ားျပားလာျပီး စာပုိဒ္ေတြမွာသုံးရင္ ပုိမုိလြယ္ကူစြာဖတ္ရႈႏုိင္တဲ့အတြက္ ခုထပ္ထိလည္း အသုံးျပဳေနျကတုန္းဘဲျဖစ္ပါတယ္။

ေရႊ႕လ်ားလုိ႕ရတဲ့ ပုံႏွိပ္စာလုံးစနစ္ကုိ အသုံးျပဳျပီး ပထမဆုံးရုိက္ႏုိပ္ခဲ့သည္႕  Gutenberg Bible ၏ သမၼာက်မ္းစာအုပ္။ ဒီစာအုပ္မွာအသုံးျပဳခဲ့တဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားကေတာ့ အဂၤလိပ္စာလုံးမဲမ်ား(Blackletter) စာလုံးပုံစံဘဲျဖစ္ပါတယ္။

 

ထင္ရွားသည္႕  စာလုံးတည္ေဆာက္ပုံ အဂၤါရပ္မ်ား

ဒီစာလုံး အမ်ိဴးအစားမွာဆုိရင္ေတာ့ သူ႕ကုိေရးသားတဲ့မ်ဥ္းေတြမွာ အထူအပါးကြာျခားခ်က္က နည္းပါတယ္။ ျပီးရင္ ဆံခ်ည္မ်ဥ္းလုိ႕ေခၚတဲ့ အပုိင္းက စာလုံးအကၡရာရဲ႕ ပုိထူတဲ့ အပုိင္းဘက္မွာရွိပါတယ္။ သူတုိ႕ရဲ႕ ၀င္ရုိးကေတာ့ နာရီလက္တံအရဆုိ ၁၀နာရီ ကေန ၄ နာရီ ေလာက္မွာရွိျပီး ၀င္ရုိးရဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္တဲ့ အကၡရာရဲ႕ အထူဆုံးမ်ဥ္းေတြကုိ ဆက္ရာကျဖစ္လာတဲ့ အျမင္ပုိင္းဆုိင္ရာမ်ဥ္းျဖစ္တဲ့ ဖိအားမ်ဥ္း ( Stress ) ကေတာ့ နာရီလက္တံအရဆုိရင္ ၂နာရီ နဲ႕ ၈နာရီ ေလာက္မွာရွိပါတယ္။ အနားေဒါက္ေတြကေတာ့ အကၡရာအားလုံးနီးပါးမွာပါ၀င္ျပီး အေပၚဘက္မွာရွိတဲ့ အနားသတ္ေတြဟာ ေစာင္းေနတတ္ပါတယ္။

 

ထင္ရွားသည္႕ စာလုံးအမ်ိဴးအစားမ်ား

လူသုံမ်ားတဲ့ ေရွးေဟာင္းပုံစံ အနားသတ္စာလုံးေတြရဲ႕ ထင္ရွားတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားေတြကေတာ့ Claude Garamond, Monotype Garamond, ITC Legacy Serif, Sabon Next စတာေတြဘဲျဖစ္ပါတယ္။ အဓိကအားျဖင့္ Old Style စာလုံး အမ်ိဴးအစားေတြကုိ စာအုပ္ေတြရဲ႕  စာပုိဒ္ေတြမွာအသုံးျပဳေပမဲ့လည္း Claude Garamond လုိစာလုံးမ်ိဴးကုိ အမွတ္တံဆိပ္ဒီဇဳိင္းေတြမွာလည္း အသုံးျပဳတာကုိေတြ႕ႏုိင္မွာပါ။ Old Style စာလုံးေတြရဲ႕ အားနည္းခ်က္ကေတာ့ စာပုိဒ္အဆင့္အရြယ္အစားမွာဆုိရင္ ပုံႏုိပ္လုပ္ငန္းေတြနဲ႕သာ ပုိမုိသင့္ေလ်ာ္ျပီး ကြန္ပ်ဴတာတုိ႕ ဖုံးတုိ႕ မွာဆုိရင္ေတာ့ သူ႕ရဲ႕ ညီေတာ္ျဖစ္လာမဲ့ Trasitional ( ေခတ္ေျပာင္း အနားသတ္စာလုံး) အမ်ိဴးအစားေလာက္ တည္ေဆာက္ပုံအရ အံ၀င္ခြင္က်သိပ္မျဖစ္ပါဘူး။

Old Style အသုံးျပဳထားေသာ အမွတ္တံဆိပ္ဒီဇုိင္းမ်ား

၂) Transitional Serif ( ေခတ္ေျပာင္း အနားသတ္စာလုံး)

ေခတ္ေျပာင္း အနားသတ္စာလုံးေတြရဲ႕ အစပထမ ဇစ္ျမစ္ကေတာ့ ၁၆၉ ၂  လူး၀စ္ဘုရင္-၁၄ လက္ထပ္မွာ ေတာ္၀င္ပုံႏုိပ္တုိက္မွာ အသုံးျပဳဖုိ႕  ျပင္သစ္သိပၸံအကယ္ဒမီက တီထြင္ေရးဆြဲထားတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားျဖစ္တဲ့ ရုိမိန္းဒူရုိ ( Romain du Roi) လုိ႕ေခၚတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားဘဲျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕နာမည္ကေတာ့ ျပင္သစ္နာမည္ျဖစ္ျပီး သူရဲ႕ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ “ရုိမန္စာလုံးေတြရဲ႕ ဘုရင္” လုိ႕အဓိပၸာယ္ရျပီး နန္းတြင္းအတြက္အသုံးျပဳမဲ့စာလုံးဆုိတာနဲ႕ ဘုရင္ကုိလည္း ကုိယ္စားျပဳတဲ့အေနနဲ႕ ေပးထားတာပါ။ ဒီေနရာမွာ ဘာလုိ႕ တီထြင္တယ္လုိ႕ ေျပာလည္းဆုိရင္ေတာ့ ေရွးေဟာင္းစာလုံးေတြကုိ ေရးဆြဲရာမွာ လက္ေရးလက္သားဟန္ကုိသာ တုပျပီး ေရးဆြဲလာျကေပမဲ့ ဒီစာလုံးကုိေတာ့ ဇယားကြက္ ၂၃၀၄ ကြက္ေပၚမွာ အေျခခံျပီး သိပၸံနည္းက် ဂ်ီျသေမျတိပုံစံေတြကုိ အေျခခံျပီးေရးဆြဲထားလုိ႕ျဖစ္ပါတယ္။ ေခတ္အရဆုိရင္လည္း ရုိိမိန္းဒူရုိ ေပၚေပါက္တဲ့ အခ်ိန္ကာလဟာ ကမာၻ သမုိင္းရဲ႕  ဥာဏ္အလင္းပြင့္တဲ့ ေခတ္(Age of Enlightenment) ျဖစ္ေနလုိ႕ ဒီလုိမ်ိဴး ေရးဆြဲခဲ့တာက သိပ္ေတာ့ အံျသစရာမရွိပါဘူး။ ဒါ့ေပမဲ့လည္း ဒီလုိေရးဆြဲမႈဟာ ပထမဆုံးစီစဥ္ေရးဆြဲတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားမဟုတ္ဘဲ သူ႕ေရွ႕မွာ ၁၄၆၃ေလာက္က ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ အဲဖာဘက္တန္ ရုိမန္နမ္(Alphabetum Romanum) ဆုိတာရွိပါေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း လူအမ်ားစုကေတာ့ ၁၈ရာစု အလယ္ေလာက္က အဂၤလိပ္ပုံႏုိပ္ဆရာ နဲ႕ စာလုံးစီစဥ္ေရးသားသူျဖစ္တဲ့ ဂၽႊန္ဘက္စကာေဗးလ္ ( John Baskerville ) ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ ဘက္စကာေဗးလ္ ( Baskerville ) စာလုံးပုံစံကုိ ပထမဆုံး Transitional စာလုံးပုံစံအေနနဲ႕ လူသိမ်ားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဘက္စကာေဗးလ္ စာလုံးပုံစံဟာ ရုိမိန္းဒူရုိရဲ႕ လႊမ္းမုိးမူေတြအမ်ားျကီး ပါ၀င္တာကုိ ေတြ႕ ႏုိင္ပါတယ္။

 

ရုိမိန္းဒူရုိ ( Romain du Roi) စာလုံး၏ တည္ေဆာက္မႈ ပုံစံ

 

ထင္ရွားသည္႕  စာလုံးတည္ေဆာက္ပုံ အဂၤါရပ္မ်ား

ဒီစာလုံးအမ်ိဴးအစားမွာဆုိရင္ေတာ့ ၀င္ရုိးမ်ဥ္း (Axis) က ေဒါင္လုိက္ျဖစ္လာျပီး သူ႕ရဲ႕ဆန္႕က်င္ဖက္ျဖစ္တဲ့ ဖိအားမ်ဥ္း(Stress) ကေတာ့ ေရျပင္ညီျဖစ္သြားပါတယ္။ စာလုံးတစ္ခုခ်င္းစီရဲ႕  မ်ဥ္းအထူအပါးကြာျခားမႈက Old Style ထက္ပုိမုိသိသာလာပါတယ္။ အေပၚဘက္မွာရွိတဲ့ အနားသတ္မ်ဥ္းေတြကေတာ့ အေစာင္းအေနအထားတုိင္းဘဲျဖစ္ျပီး အနားသတ္ေတြမွာလည္း အနားေဒါက္ေတြပါ၀င္ဆဲပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း အနားသတ္မ်ဥ္းေစာင္းတဲ့ ဒီဂရီကေတာ့ ပုိျပီးေရျပင္ညီနဲ႕ နီးစပ္လာပါတယ္။ Old Style မွာလုိ C လုိအကၡရာေတြရဲ႕  အနားသပ္ထိပ္ပုိင္း(Terminal)က အျပားလုိက္ေစာင္းပုံစံမ်ိဴးမဟုတ္ဘဲ တစ္ခ်ိဳ႕စာလုံးအမ်ိဴးအစားေတြမွာ  အလုံးပုံစံ အနားသတ္မ်ိဴး စတင္သုံးဆြဲလာပါျပီ။

 

ထင္ရွားသည္႕စာလုံးအမ်ိဴးအစားမ်ား

ေခတ္ေျပာင္းအနားသတ္စာလုံး Transitional စာလုံးပုံစံထဲက ထင္ရွားတဲ့ စာလုံးအမ်ုိဴးအစားေတြထဲက အခ်ိဳ႕ကေတာ့ Baskerville, Georgia, Americana, Bulmer, Perpetua, Romain du Roi တုိ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ Georgia ကုိေတာ့ Old Style ျဖစ္တဲ့ Garamond အစား ကြန္ပ်ဴတာ၊ ဖုန္းစတဲ့ ဖန္သားျပင္ကုိ အသုံးျပဳတဲ့ေနရာေတြမွာ စာပုိဒ္မွာသုံးတဲ့ စာလုံးအေနနဲ႕ အစားထုိးအသုံးျပဳျကပါတယ္။ လူသိမ်ားတဲ့ ၁၉၃၁ မွာစတင္ထြက္ေပၚလာတဲ့ Times New Roman ကုိလည္း Transitional စာလုံးပုံစံလုိ႕ သတ္မွတ္ရင္လည္းရေပမဲ့ သူက Old Style နဲ႕ Transitional ေရာထားတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားျဖစ္ပါတယ္။ ၁၈ ရာစုေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ေခတ္မွီအနားသတ္ စာလုံးပုံစံ(Neoclassical) ေတြ ေခတ္စားလာတဲ့ အတြက္Transitional စာလုံးပုံစံစစ္စစ္ကုိ ေနာက္ပုိင္းမွာ ဒီဂ်စ္တယ္စာအုပ္ေတြ ေဆာင္းပါးေတြရဲ႕  စာပုိဒ္ေတြေလာက္မွာသာ အမ်ားအားျဖင့္ အသုံးျပဳျကပါေတာ့တယ္။ အမွတ္တံဆိပ္အေနနဲ႕ ကေတာ့ အသုံးျပဳမႈေတြရွိေပမဲ့လည္း ထင္ရွားတဲ့ လုပ္ငန္းေတြမွာေတာ့ အမွတ္တံဆိပ္အေနနဲ႕ အသုံးျပဳမႈနည္းပါတယ္။

 

Transitional Serif ( ေခတ္ေျပာင္း အနားသတ္စာလုံး) အသုံးျပဳထားေသာ အမွတ္တံဆိပ္ဒီဇုိင္းအခ်ိဳ႕

၃) Neoclassical & Didone ( ေခတ္မွီ အနားသတ္စာလုံး)

ဒီေခတ္မွီ အနားသတ္စာလုံးအမ်ိဴးအစားကုိေတာ့ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္၀န္းက်င္မွာ ဖီရ္မန္ဒီဒူ(Firmin Didot) က ျပင္သစ္မွာ စတင္အသုံးျပဳခဲ့တဲ့ ဒီဒူ(Didot)စာလုံးကေနအစျပဳခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာလုံးပုံစံကေတာ့ ေခတ္ေျပာင္းအနားသတ္စာလုံးအမ်ိဴးအစားျဖစ္တဲ့ Baskerville စာလုံးကုိ အေျခခံျပီးေရးဆြဲခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။၁၈ရာစု ေႏွာင္းပုိင္းမွာ ဂ်ီမ္ဘက္သစ္စတာဘဒုိနီ(Giambattista Bodoni) ကလည္း  Baskerville စာလုံးကုိ မွီျငမ္းျပီး  ဘဒိုနီ(Bodoni) စာလုံးပုံစံကုိ ေရးဆြဲခဲ့တာကေန ေနာက္ပုိင္းမွာ ေခတ္မွီ အနားသတ္စာလုံးေတြကုိ အသုံးျပဳမႈတြင္က်ယ္လာပါတယ္။။ ပထမစစ ေရးဆြဲတုန္းကေတာ့ ဂန ၳၳဝင္စာလုံးအမ်ိဴးအစား ( Classic ) ဆုိျပီးသတ္မွတ္ခဲ့ေပမဲ့ ေခတ္အလုိက္အဆင့္ဆင့္ မြန္းမံေရးဆြဲမႈေတြေျကာင့္ ၂၀ရာစုမွာေတာ့ ဘဒုိနီစာလုံးအမ်ိဴအစားကုိ ေခတ္မွီစာလုံးအမ်ိဴးအစား(Neoclassical) ဆုိျပီး ေျပာင္းလဲ ေခၚဆုိလာျကပါတယ္။ ဒီစာလုံးအမ်ိဴးအစားကုိ ပထမစစ ေရးဆြဲတုန္းကေတာ့ အဓိကအားျဖင့္ ေခါင္းစီးပုိင္းေတြ နဲ႕  ပုိစတာေတြနဲ႕  မဂၢဇင္းအဖုံးေတြ မွာအသုံးျပဳဖုိ႕ေရးဆြဲခဲ့ျပီး ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ စာပုိဒ္ေတြမွာသုံးတဲ့ အရြယ္အစားထိပါအဆင္ေျပတဲ့ Bodoni Old Face, ITC Bodoni အစရွိတဲ့ ျပဳျပင္မႊမ္းမံထားတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားေတြထြက္ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။

 

ထင္ရွားသည္႕  စာလုံးတည္ေဆာက္ပုံ အဂၤါရပ္မ်ား

ေခတ္မွီ အနားသတ္စာလုံးေတြရဲ႕ စာလုံးတည္ေဆာက္မႈ ပုံစံအေနနဲ႕ကေတာ့ စာလုံးတစ္ခုခ်င္းစီရဲ႕ မ်ဥ္းအထူအပါးကြားျခားခ်က္ဟာ လုံး၀ကုိသိသိသာသာ ျဖစ္လာပါတယ္။ ၀င္ရုိး(axis)ကေတာ့ သူ႕အရင္ ေခတ္ေျပာင္းအနားသတ္စာလုံးလုိ ေဒါင္လုိက္ျဖစ္ပါတယ္။ အနားသတ္မ်ဥ္း(Serif) ေတြဟာပုိမုိ ပါးလာျပီး အနားေဒါက္(Bracket) ေတြကေတာ့ မပါသေလာက္ျဖစ္သြားပါတယ္။ စာလုံးေတြရဲ႕ ေဒါင္လုိက္မ်ဥ္းေတြဟာထူျပီး ေရျပင္ညီမ်ဥ္းေတြကေတာ့ ပါးပါတယ္။

ထင္ရွားသည္႕စာလုံးအမ်ိဴးအစားမ်ား

ဒီစာလုံးပုံစံအတြက္ ထင္ရွားတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားေတြကေတာ့ Bodoni, Didot, Walbaum, Marconi တုိ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာလုံးအမ်ိဴးအစားဟာ ေခါင္းစီးေတြ နဲ႕ စာလုံးျကီးျကီးသုံးတဲ့ ေနရာမ်ိဴး အတြက္သာ ပုိအဆင္ေျပျပီး စာပုိဒ္ေတြမွာဆုိရင္ေတာ့ Old Style နဲ႕. Transitional ေလာက္အဆင္ေျပမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေျကာင့္ ဒီစာလုံးပုံစံကုိ စာပုိဒ္ေတြမွာ အသုံးျပဳတဲ့အခါမွာ ကုိယ္အသုံးျပဳတဲ့စာလုံးအမ်ိဴးအစားက စာပုိဒ္ေတြအတြက္ ျပန္လည္မႊန္းမံထားတဲ့ အမ်ိဴးအစား ဟုတ္မဟုတ္ကုိေတာ့ ေသခ်ာသိသင့္ပါတယ္။ ကၽႊန္ေတာ့္အေနနဲ႕ ဆုိရင္ေတာ့ ဒီစာလုံးအမ်ိဴးအစားကုိ ေခါင္းစဥ္ပုိင္းနဲ႕ အမွတ္တံဆိပ္အပုိင္းေတြေလာက္ ဘဲအသုံးျပဳမွာပါ။ အမွတ္တံဆိပ္ပုိင္းအေနနဲ႕ ျကည္႕မယ္ဆုိရင္ေတာ့ သူ႕ကုိဖက္ရွင္ နဲ႕ အထက္တန္းဆန္တဲ့ အမွတ္တံဆိပ္ေတြမွာအသုံးမ်ားပါတယ္။

Neoclassical & Didone ( ေခတ္မွီ အနားသတ္စာလုံး) အသုံးျပဳထားေသာ အမွတ္တံဆိပ္အခ်ိဳ႕

၄) Slab Serif( အနားသတ္အျပား စာလုံး)

ဒီစာလုံးပုံစံကေတာ့ ၁၈ ရာစု အေစာပုိင္းမွာ စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့တာျဖစ္ျပီး ပထမဆုံး အနားသတ္အျပား စာလုံး အမ်ိဴးအစားကုိေတာ့ ၁၈၁၀ ခုႏွစ္မွာ လန္ဒန္ျမိဳ႕က ထီလက္မွတ္ေျကျငာမွာ စတင္အသုံးျပဳခဲ့တဲ့ Antique လုိ႕ေခၚတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာလုံးအမ်ိဴးအစားကေတာ့ အနားသတ္စာလုံးေတြရဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္တဲ့ အနားသတ္မပါတဲ့ စာလုံးေတြနဲ႕ ပုံသ႑ာန္ျခင္းခပ္ဆင္ဆင္တူပါတယ္။ အဂၤလန္မွာေတာ့ သူ႕ကုိ Antique လုိ႕ေခၚျပီး အနားသတ္မပါတဲ့ စာလုံး(Sans-Serif) ကုိ ေတာ့ Egyptian လို႕ေခၚပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္းကြဲျပားမႈမရွိတဲ့ သူတုိ႕ႏွစ္မ်ိဴးရဲ႕ တည္ေဆာက္ပုံေျကာင့္ အဲ့ဒီအေခၚအေ၀ၚေတြကုိ ႏွစ္ခုလုံးမွာ ေရာေထြးေခၚဆုိလာျကတာကုိေတြ႕ႏုိင္မွာပါ။ သူ႕ ကုိလည္း ပုိစတာေတြ၊ ေျကျငာဆုိင္းဘုတ္ေတြနဲ႕  ေခါင္းစည္းပုိင္းေတြမွာလူေတြကုိ ဆြဲေဆာင္ဖုိ႕အတြက္ ေရးဆြဲခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ Slab Serif ေတြကုိ ေတြ႕ရမဲ့ ေနာက္ထပ္ပုံစံကေတာ့ ေလယာဥ္လက္မွတ္တုိ႕ ရုပ္ရွင္လက္မွတ္တုိ႕မွာ ေတြ႕ ႏုိင္တဲ့ စာရုိက္စက္က ရုိက္တဲ့စာလုံးပုံနဲ႕တူတဲ့ အရြယ္အစားတူစာလုံးပုံစံ(အလ်ားအနံတူ)(Monospace) စာလုံးအမ်ားစုကလည္း ဒီ Slab Serif အမ်ိဴးအစားထဲမွာပါ၀င္တာကုိ ေတြ႕ ႏုိင္မွာပါ။

 

ထင္ရွားသည္႕  စာလုံးတည္ေဆာက္ပုံ အဂၤါရပ္မ်ား

ဒီစာလုံးပုံစံအမ်ိဴးအစားမွာေတာ့ စာလုံးမ်ဥ္းေတြဟာပုိထူလာျပီး စာလုံးတစ္ခုခ်င္းစီရဲ႕ အထူအပါး ကြာျခားမႈဟာလည္း မရွိသေလာက္ျဖစ္သြားပါတယ္။ အနားသတ္မ်ဥ္းေတြဟာလည္း ပုိမုိထူလာျပီး အနားေဒါက္ေတြကေတာ့ လုံး၀မပါ၀င္ေတာ့တာ ( သုိ႕ ) ပါတယ္ဆုိရုံေလာက္သာျဖစ္သြားပါတယ္။ အနားသတ္မ်ဥ္းေတြနဲ႕ စာလုံးရဲ႕မ်ဥ္းေတြရဲ႕ အထူအပါးကြာျခားခ်က္သိပ္မရွိေတာ့ လုိ႕ ၀င္ရုိးမ်ဥ္းမရွိေတာ့သလုိျဖစ္ေပမဲ့ အေသးစိတ္ျကည္႕မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေဒါင္လုိက္အေနအထားနဲ႕ ရွိေနတာကုိ ေတြ႕ႏုိင္မွာပါ။

 

 

ထင္ရွားသည္႕စာလုံးအမ်ိဴးအစားမ်ား

ဒီစာလုံးပုံစံအတြက္ ထင္ရွားတဲ့ စာလုံးအမ်ိဴးအစားေတြကေတာ့ Rockwell, Clarendon, ITC Lubalin Graph, Baltica, Courier, Guardian Egyptian စတာေတြဘဲျဖစ္ပါတယ္။ အေျခခံတည္ေဆာက္ပုံတူေပမဲ့ မတူညီတဲ့ဟန္ပန္ေတြေျကာင့္ ဒီစာလုံးပုံစံကုိ အသုံးျပဳတဲ့ စာလုံအမ်ိဴးအစားေပၚမူတည္ျပီး  ေနရာအနံအျပားမွာအသုံးျပဳတာကုိေတြ႕ ႏုိင္မွာပါ။

 

Slab Serif( အနားသတ္အျပား စာလုံး) အသုံးျပဳထားေသာ အမွတ္တံဆိပ္ဒီဇုိင္းအခ်ိဳ႕

ဒါေတြကေတာ့ အနားသတ္စာလုံးပုံစံ (Serif Type) အမ်ိဴးအစားနဲ႕ ပတ္သတ္တဲ့ အေျကာင္းအရာအခ်ိဳ႕ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးရဲ႕ အဆက္ ေနာက္ထပ္အပုိင္းမွာေတာ့ အနားသတ္မပါတဲ့စာလုံး (Sans Serif Type) ေတြ အေျကာင္းကုိ ဆက္လက္ေရးသားေပးသြားပါမယ္ခင္ဗ်ာ။ ဒီေဆာင္းပါးနဲ႕ ပတ္သတ္ျပီး ေဆြးေႏြးခ်င္တာရွိလည္း ေအာက္မွာရွိတဲ့ Comment မွာ၀င္ေရာက္ေဆြးေႏြးႏုိင္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။

အားလုံးဘဲ မဂၤလာရွိတဲ့ေန႕ေလးကုိ ပုိင္ဆုိင္ႏုိင္ျကပါေစခင္ဗ်ာ။